استفاده فزاینده از هوش مصنوعی، به‌ویژه ابزارهایی مانند چت‌جی‌پی‌تی، این پرسش را مطرح کرده که آیا این فناوری‌ها در حال تغییر نحوه تفکر و تصمیم‌گیری ما هستند؟ آیا اتکای بیش از حد به این سیستم‌ها، مهارت‌های تفکر انتقادی را کاهش می‌دهد؟
تأثیر هوش مصنوعی بر تفکر انتقادی
تحقیقات جدیدی که توسط پژوهشگران دانشگاه کارنگی ملون و مایکروسافت انجام شده، نشان می‌دهد که این نگرانی بی‌اساس نیست. اما مسئله پیچیده‌تر از آن است که بتوان به سادگی به یک نتیجه قطعی رسید.
تفکر انتقادی چیست و چرا اهمیت دارد؟
تفکر انتقادی به توانایی ارزیابی، تحلیل و استدلال منطقی گفته می‌شود که بر پایه دقت، وضوح، انسجام و بی‌طرفی است. عواملی مانند باورها، سوگیری‌های شناختی و الگوهای ذهنی ناقص می‌توانند بر کیفیت تفکر ما تأثیر بگذارند.
بر اساس مدل سنتی تفکر که توسط بنیامین بلوم در سال ۱۹۵۶ ارائه شد، فرآیند تفکر شامل یادآوری اطلاعات، درک، کاربرد، تحلیل، ترکیب و ارزیابی است. هرچند برخی منتقدان این مدل را به چالش کشیده و آن را ناکامل می‌دانند.
آیا اعتماد بیش از حد به هوش مصنوعی تفکر انتقادی را کاهش می‌دهد؟
مطالعات اخیر نشان می‌دهند که استفاده مداوم از ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند با کاهش توانایی تفکر انتقادی مرتبط باشد. در پژوهشی که روی ۳۱۹ متخصص از حوزه‌های پزشکی، آموزش و مهندسی انجام شد، مشخص شد افرادی که بیش از حد به هوش مصنوعی اعتماد دارند، کمتر از مهارت‌های تفکر انتقادی استفاده می‌کنند. در مقابل، کسانی که اعتماد بیشتری به توانایی‌های شخصی خود دارند، تفکر انتقادی بیشتری به کار می‌گیرند.
همچنین یافته‌ها نشان دادند که کاربران در مراحل اولیه استفاده از هوش مصنوعی، کمتر بر تفکر انتقادی متکی هستند، اما هنگام بررسی و اصلاح خروجی‌های سیستم، تفکر انتقادی بیشتری به کار می‌گیرند. در محیط‌های حساس، مانند سلامت و مهندسی، دقت در بررسی نتایج به دلیل پیامدهای بالقوه خطا بیشتر است.
با این حال، تفکر انتقادی نباید تنها به مرحله بررسی نتایج محدود شود، بلکه لازم است از همان ابتدا و در تمام مراحل استفاده از هوش مصنوعی به کار گرفته شود، از جمله هنگام طرح پرسش‌ها، تحلیل فرضیات و ارزیابی دقت و بی‌طرفی داده‌های تولیدشده.
آیا می‌توان از هوش مصنوعی برای تقویت تفکر انتقادی استفاده کرد؟
اگر هوش مصنوعی به‌طور سنجیده و آگاهانه مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند به تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی کمک کند، همان‌طور که ابزارهای آموزشی در گذشته یادگیری را تسهیل کرده‌اند.
اما اگر اجازه دهیم هوش مصنوعی بدون بررسی و تحلیل، جایگزین تفکر ما شود، نه‌تنها بهره‌وری افزایش نخواهد یافت، بلکه توانایی تحلیل و تصمیم‌گیری مستقل نیز کاهش می‌یابد.
بنابراین، پیش از آنکه به یک سیستم هوشمند اجازه دهیم برای ما فکر کند، باید مهارت‌های تفکر مستقل خود را تقویت کنیم.
تاریخ آخرین آپدیت: 4 ماه قبل
