فیلم های توقیف شده : بیست فیلمی که هرگز به پرده نرسیدند

مقالات سینما

زمان مطالعه: 5 دقیقه

میانگین رتبه

5 از 5 ستاره. 1 رأی.

از زمان انقلاب اسلامی تا به امروز، در سینمای ایران با فیلم های توقیف شده زیادی مواجه شده‌است. این آثار برخی به مدت طولانی در بایگانی‌ها باقی مانده و با تغییرات سیاسی و دولتی، موفق به کسب مجوز اکران شده‌اند. به عنوان مثال، فیلم «حاجی واشنگتن» به مدت 16 سال در بایگانی خاک خورد و برخی دیگر نیز بین یک تا ده سال در محاق توقیف بودند تا بالاخره مجوز اکران دریافت کردند.

در میان فیلم های توقیف شده ، آثاری وجود دارند که هرگز موفق به دریافت مجوز اکران عمومی نشدند و مستقیماً به شبکه نمایش خانگی راه یافتند. از جمله فیلم های توقیف شده می‌توان به «سنتوری» ساخته داریوش مهرجویی، «عصر جمعه» به کارگردانی مونا زندی حقیقی و «نسل جادویی» ساخته ایرج کریمی اشاره کرد.

برخی فیلم های توقیف شده نیز به طور دائمی توقیف شده‌اند و نه تنها فرصتی برای اکران عمومی نیافتند، بلکه حتی نتوانستند مجوز نمایش در شبکه خانگی را نیز کسب کنند. بیشتر فیلم های توقیف شده پس از نمایش در جشنواره فیلم فجر یا بدون هیچ‌گونه اکران مستقیم، به بایگانی منتقل شدند.

تعدادی از آثار فیلم های توقیف شده مربوط به سال‌های ابتدایی انقلاب هستند که دلیل اصلی توقیف آن‌ها پوشش بازیگران زن بوده است. در طول این سال‌ها، این فیلم‌ها هرگز نتوانسته‌اند مجوز اکران بگیرند. همچنین، تعداد زیادی از فیلم‌ها به لحاظ محتوایی با مشکلاتی مواجه شده‌اند و حتی گذر زمان و تغییر دولت‌ها نیز نتوانسته سرنوشت آن‌ها را تغییر دهد و همچنان در بایگانی باقی مانده‌اند.

در این گزارش، بیست فیلم های توقیف شده که هر کدام دارای مشکلات خاص خود هستند، به صورت تصادفی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته‌است.

در سینمای ایران، تعدادی از فیلم های توقیف شده به دلایل مختلفی از جمله موضوعات حساس اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، با توقیف مواجه شده‌اند. در زیر به برخی از فیلم های توقیف شده و وضعیت آن‌ها اشاره می‌شود:

اسامی فیلم های توقیف شده :

۱. آفساید

• کارگردان: جعفر پناهی

• مدت زمان توقیف: ۱۹ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره بیست و چهارم / ۱۳۸۴

• دلیل توقیف: پرداختن به موضوع ورود غیر قانونی خانم‌ها به ورزشگاه آزادی

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو

• مهم‌ترین ستاره‌ها: شایسته ایرانی، محسن تنابنده

• وضعیت کارگردان بعد از فیلم های توقیف شده : ساخت فیلم زیرزمینی «این یک فیلم نیست» / ۱۳۹۰

۲. آقای هیروگلیف

• کارگردان: غلامعلی عرفان

• مدت زمان توقیف: ۴۴ سال

• تنها نوبت نمایش: اکران در برنامه «گزیده چهل سال سینمای ایران» در موزه سینما / ۱۳۹۷

• دلیل توقیف: اشاعه گرایش‌های الحادی و پوشش بازیگران زن

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو فیلمخانه ملی

• مهم‌ترین ستاره‌ها: داود رشیدی، یاسمن آرامی، جعفر والی

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: دیگر فیلم نساخت

۳. خرس

• کارگردان: خسرو معصومی

• مدت زمان توقیف: ۱۳ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره سی‌ام / ۱۳۹۰

• دلیل توقیف: داستان نامتعارف زندگی یک آزاده در تقابل با همسر سابقش

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو تهیه‌کننده

• مهم‌ترین ستاره‌ها: پرویز پرستویی، فرهاد اصلانی، مریلا زارعی

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: ساخت فیلم «تابو» / ۱۳۹۳

۴. خط قرمز

• کارگردان: مسعود کیمیایی

• مدت زمان توقیف: ۴۲ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره اول / ۱۳۶۱

• دلیل توقیف: حجاب بازیگران زن

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

• مهم‌ترین ستاره‌ها: سعید راد، فریماه فرجامی، خسرو شکیبایی

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: ساخت فیلم «تیغ و ابریشم» / ۱۳۶۴

۵. خیابان‌های آرام

• کارگردان: کمال تبریزی

• مدت زمان توقیف: ۱۴ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره بیست و نهم / ۱۳۸۹

• دلیل توقیف: پرداختن به وقایع بعد از انتخابات سال ۸۸

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو نهاد بالاتر از وزارت ارشاد

• مهم‌ترین ستاره‌ها: نیکی کریمی، محمد رضا فروتن، حسن معجونی

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: ادامه ساخت سریال «سرزمین مادری» / ۱۳۹۰

۶. دایره

• کارگردان: جعفر پناهی

• مدت زمان توقیف: ۳۴ سال

• تنها نوبت نمایش: یک اکران خصوصی در سال ۸۰ در سینما سپیده

• دلیل توقیف: سیاه نمایی در به تصویر کشیدن تقابل جامعه با زنان بزهکار

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

• مهم‌ترین ستاره‌ها: فرشته صدر عرفایی، فاطمه نقوی

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: ساخت فیلم «طلای سرخ» / ۱۳۸۲

۷. رستاخیز

• کارگردان: احمدرضا درویش

• مدت زمان توقیف: ۱۱ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره سی و دوم / ۱۳۹۲

• دلیل توقیف: به تصویر کشیدن چهره حضرت عباس (ع) و صحابه امام حسین (ع)

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

• مهم‌ترین ستاره‌ها: حسن پورشیرازی، فرهاد قائمیان

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: دیگر فیلم نساخت

۸. زمهریر

• کارگردان: علی روئین‌تن

• مدت زمان توقیف: ۱۵ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره بیست و هشتم / ۱۳۸۸

• دلیل توقیف: جنجال‌های نشست خبری جشنواره و اعتراض به محتوای فیلم

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

• مهم‌ترین ستاره‌ها: وحید جلیلوند، محسن تنابنده، مهرداد صدیقیان

• وضعیت کارگردان بعد از توقیف: دیگر فیلم نساخت

۹. سفر به هیدالو

• کارگردان: مجتبی راعی

• مدت زمان توقیف: ۱۹ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره بیست و چهارم / ۱۳۸۴

• دلیل توقیف: حضور زهرا امیرابراهیمی

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو بنیاد سینمایی فارابی

• مهم‌ترین ستاره‌ها: پروانه معصومی، محمود پاک‌نیت، زهرا امیرابراهیمی

1۰. شب‌های زاینده رود

• کارگردان: محسن مخملباف

• مدت زمان توقیف: ۳۴ سال

• تنها نوبت نمایش: جشنواره نهم / ۱۳۶۹

• دلیل توقیف: پرداخت نامتعارف به روابط زن و مرد

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

• مهم‌ترین ستاره‌ها: منوچهر اسماعیلی

11. شیشلیک

• کارگردان: محمد حسین مهدویان

• مدت زمان توقیف: ۴ سال

• دلیل توقیف: سیاه‌نمایی در خصوص وضعیت معیشتی جامعه

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو تهیه‌کننده

12. صد سال به این سال‌ها

• کارگردان: سامان مقدم

• مدت زمان توقیف: ۱۴ سال

• دلیل توقیف: برداشت‌های فرامتنی از داستان

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو تهیه‌کننده

13. طلای سرخ

• کارگردان: جعفر پناهی

• مدت زمان توقیف: ۲۲ سال

• دلیل توقیف: سیاه نمایی وضعیت جامعه ایرانی

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

14. کاناپه

• کارگردان: کیانوش عیاری

• مدت زمان توقیف: ۹ سال

• دلیل توقیف: استفاده از کلاه‌گیس برای بازیگران زن

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

15. گزارش یک جشن

• کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا

• مدت زمان توقیف: ۱۴ سال

• دلیل توقیف: پرداختن به وقایع بعد از انتخابات سال ۸۸

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو سازمان سینمایی

16. گفت هر سه نفرشان

• کارگردان: غلامعلی عرفان

• مدت زمان توقیف: ۴۴ سال

• دلیل توقیف: پوشش بازیگران زن

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو فیلمخانه ملی

17. لباس شخصی

• کارگردان: امیر عباس رفیعی

• مدت زمان توقیف: ۵ سال

• دلیل توقیف: پرداختن به وقایع سیاسی اوخر دهه پنجاه

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو سازمان اوج

18. مرگ یزگرد

• کارگردان: بهرام بیضایی

• مدت زمان توقیف: ۴۲ سال

• دلیل توقیف: حجاب بازیگران زن

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو تلویزیون

19. نوبت عاشقی

• کارگردان: محسن مخملباف

• مدت زمان توقیف: ۳۴ سال

• دلیل توقیف: روابط مثلثی بین دو مرد و یک زن

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو کارگردان

20. یک خانواده محترم

• کارگردان: مسعود بخشی

• مدت زمان توقیف: ۱۲ سال

• دلیل توقیف: سیاه نمایی در به تصویر کشیدن فضای جامعه

• وضعیت کنونی: بایگانی در آرشیو سیما فیلم

این فیلم های توقیف شده نمونه‌ای از آثار سینمای ایران هستند که به دلیل موضوعات اجتماعی و سیاسی با مشکلات جدی در اکران مواجه شده‌اند و همچنان در آرشیوها باقی مانده‌اند.