وقتی یک سریال تلویزیونی می تواند موجی از احساسات، بحث های خانوادگی و حتی سوژه های داغ شبکه های اجتماعی ایجاد کند، دیگر بعید نیست که باعث داغ شدن بازار شهاب سنگ هم بشود! پدیده ای که پس از پخش فصل هفتم سریال پرطرفدار «پایتخت» رخ داد، دقیقاً از همین جنس بود؛ تلفیقی از رسانه، هیجان و تجارت غیرشفاف.
داستان از کجا شروع شد؟
در فصل هفتم سریال «پایتخت»، یکی از خطوط داستانی مربوط به کشف یک شهاب سنگ بود که ارزش مالی بالایی داشت. این خط داستانی به‌شکل غیرمستقیم ذهن مخاطبان را به سمت پرسش هایی مثل “آیا واقعاً میشه شهاب سنگ پیدا کرد؟”، “آیا می تونم ازش پول دربیارم؟” یا “شهاب سنگ اصلاً چه شکلیه؟” سوق داد. همین جرقه ی ذهنی، تبدیل شد به بستر مناسبی برای سوءاستفاده ی فروشندگان غیرمعتبر.
روان شناسی تاثیرپذیری از رسانه ها
مخاطبان به ویژه در جوامع احساسی و سریال‌محور، به‌شدت تحت تأثیر پیام های ضمنی یا مستقیم داستان ها قرار می گیرند. پدیده ای به نام “Priming Effect” یا «اثر پیش زمینه ای» در روان شناسی رسانه توضیح می دهد که چگونه دیدن یک داستان می تواند ذهن افراد را به سمت رفتار خاصی سوق دهد؛ حتی اگر داستان ساختگی باشد.
بررسی واکنش کاربران فضای مجازی
پس از پخش سریال، پلتفرم هایی مثل اینستاگرام، دیوار، شیپور و حتی واتساپ، پر شد از تبلیغاتی با محوریت بازار شهاب سنگ. کاربران هم بی کار نماندند؛ بعضی با شوخی و طنز از ماجرا استقبال کردند و بعضی دیگر هشدار دادند.
🔹 نمونه ای از نظرات کاربران:
- «داداش سنگ قیمتی تو بذار پیش نقی معمولی، بگیر ازش ضمانت نامه 😅»
- «اگه اینا شهاب سنگه، سنگ قبرای بهشت زهرا کهکشانی ان!»
- «یه شب سریال دیدیم، صبحش ۵ تا پیام اومد که شهاب سنگ دارم، بخر 😐»
این واکنش ها نشان می دهند که مردم تا حدی آگاه هستند، اما همچنان درصدی از افراد در دام این تبلیغات می افتند.
مقایسه با نمونه های بین المللی
در کشورهای دیگر هم اتفاقات مشابهی افتاده؛ مثلاً بعد از پخش فیلم “Don’t Look Up”، فروش لوازم بقا و کیت های نجات در آمریکا افزایش یافت. یا پس از انتشار مستندهایی درباره موجودات فضایی، فروش اشیای مرتبط با فرازمینی ها در ای بی و آمازون چند برابر شد.
خلأ قانونی در مقابله با تبلیغات غیرواقعی
یکی از نقاط ضعف جدی، نبود قوانین مشخص در زمینه فروش اقلام شبه علمی یا نایاب در فضای آنلاین است. نه تنها نظارتی از سوی نهادهای علمی مانند پژوهشگاه ملی علوم زمین صورت نمی گیرد، بلکه فروشندگان آزادانه می توانند ادعاهایی را مطرح کنند که صحت شان هرگز تأیید نشده.
لزوم تعریف مجازات مشخص برای فروش کالاهای فریبنده، به ویژه با استفاده از ترفندهای رسانه ای، یکی از اولویت های حقوقی در حوزه تجارت آنلاین است.
جمع بندی
پدیده ی بازار شهاب سنگ پس از پخش سریال «پایتخت»، یک هشدار فرهنگی بود. این اتفاق نشان داد که چقدر رسانه ها می توانند بر سبک زندگی و باورهای مردم اثر بگذارند. اما مهم تر از آن، این ماجرا زنگ خطری بود برای نبود نظارت در فضای آنلاین و کمبود سواد رسانه ای عمومی.
تاریخ آخرین آپدیت: 3 ماه قبل
