در این مقاله ای بازی، به پرسش‌های رایج در مورد مازوت‌سوزی، خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده و تأثیر آن‌ها بر آلودگی هوا در فصل سرد می‌پردازیم. با تصمیم دولت برای کاهش استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها و اجرای خاموشی‌های منظم، دغدغه‌هایی در مورد تأمین انرژی و سلامت عمومی مطرح شده است.
تأثیر خاموشی‌ها و توقف مازوت‌سوزی بر آلودگی هوا
همزمان با اعلام ممنوعیت استفاده از مازوت در سه نیروگاه کشور، خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده‌ای در چندین شهر اعمال شده است. این تصمیم دولت برای توقف سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های شازند، منتظر قائم و شهید منتظری در استان‌های مرکزی، اصفهان و البرز، نگرانی‌هایی را درباره‌ی ناترازی انرژی در فصل سرما و افزایش آلودگی هوا به‌همراه داشته است.
رئیس‌جمهور در توضیح این تصمیم گفت که ذخایر سوخت کشور نیاز به مدیریت بهتر دارند تا در زمستان با کمبود مواجه نشویم. از این رو، خاموشی‌های منظم برای حفظ ذخایر و تضمین تأمین انرژی در ماه‌های سرد ضروری تشخیص داده شده است. با این حال، برخی منتقدان این تصمیم معتقدند که توقف مازوت‌سوزی تنها در چند نیروگاه، نمی‌تواند به بهبود کیفیت هوا در سراسر کشور منجر شود.
چرا مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها محدود شد؟
با افزایش آلودگی هوا در فصل سرد، دولت تصمیم گرفت که استفاده از مازوت را در سه نیروگاه اصلی ممنوع کند. اما این تصمیم باعث شایعاتی در افکار عمومی شد؛ از جمله اینکه منابع مازوت به پایان رسیده است. بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا، این شایعه را رد می‌کند و تأکید دارد که مازوت هنوز به‌عنوان یکی از فرآورده‌های اصلی پالایشگاه‌های نفت کشور تولید می‌شود. به گفته‌ی او، مازوت سوختی ارزان و با کیفیت پایین است که اغلب به‌عنوان سوخت اضافی باقی می‌ماند و یا صادر می‌شود.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز تأیید می‌کند که کمبودی در تأمین مازوت وجود ندارد و دلیل اصلی این تصمیم، نگرانی‌های سلامتی مرتبط با آلایندگی مازوت در شهرهای منتخب بوده است. به همین دلیل، دولت از استفاده از مازوت در اراک، اصفهان و البرز جلوگیری کرده است تا از تأثیرات منفی آن بر سلامت شهروندان جلوگیری کند.
چرا تنها سه شهر مشمول این تصمیم شدند؟
ممنوعیت استفاده از مازوت در سه شهر اراک، اصفهان و کرج، با هدف کاهش آلودگی هوا در این مناطق اعمال شد. با این حال، دیگر شهرهای آلوده از این تصمیم مستثنی مانده‌اند و این امر باعث اعتراضاتی از سوی نمایندگان شهرهای مختلف شده است. به‌عنوان مثال، نماینده‌ی اهواز درخواست کرده که این ممنوعیت به نیروگاه‌های این استان نیز تسری یابد، زیرا خوزستان همچنان با مشکلات آلودگی شدید دست‌وپنجه نرم می‌کند.
در پاسخ به این انتقادات، سخنگوی دولت اعلام کرده که تصمیم‌گیری بر اساس میزان آلودگی در هر منطقه انجام شده است و در صورت نیاز، سوزاندن مازوت با گوگرد و آلایندگی کمتر در دستور کار قرار خواهد گرفت. از این رو، اولویت دولت کاهش آلودگی و بهبود کیفیت هوا در مناطق پرتراکم و آلوده‌تر بوده است.
در نهایت، توقف استفاده از مازوت به معنای پایان مشکلات آلودگی هوا نیست، بلکه یک گام اولیه برای مدیریت بهینه‌ی سوخت و بهبود کیفیت زندگی شهروندان محسوب می‌شود. دولت همچنان در تلاش است که با اجرای برنامه‌های جامع‌تر و پایدارتر، از تأثیرات منفی ناشی از سوخت‌های آلاینده جلوگیری کند و تضمین کند که تأمین انرژی در ماه‌های سرد سال بدون کاهش کیفیت زندگی صورت گیرد.
ناترازی انرژی ایران: چالش‌ها و پیامدهای آن
ناترازی انرژی در ایران تا چه اندازه گسترده است؟
با اعلام ممنوعیت مازوت‌سوزی و برنامه‌ی خاموشی‌ها، مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی درباره‌ی ناترازی انرژی منتشر کرد. این گزارش به وضعیت ناترازی گاز اشاره دارد و تأکید می‌کند که کشور با کمبود در تمامی حامل‌های انرژی از جمله گاز طبیعی، برق و بنزین روبه‌رو است. در سال ۱۴۰۱، ناترازی گاز طبیعی در اوج مصرف به ۳۱۵ میلیون مترمکعب در روز رسید و در سال ۱۴۰۲ به دلیل افزایش دما به ۲۸۰ میلیون مترمکعب در روز کاهش یافت. با این حال، چالش‌های مرتبط با کمبود گاز همچنان در ماه‌های سرد سال به‌وضوح مشاهده می‌شود.
این گزارش همچنین بیان می‌کند که مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌های حرارتی افزایش یافته است و در نیمه اول سال ۱۴۰۳، ذخایر گازوئیل و نفت‌کوره کاهش یافته است. این امر به دلیل افزایش ناترازی گاز و عدم توانایی در تأمین سوخت جایگزین، چالش‌هایی برای تأمین برق در زمستان ایجاد کرده است.
وضعیت منابع انرژی در ایران
آیا ایران دومین دارنده‌ی ذخایر گاز طبیعی جهان نیست؟
با وجود اینکه ایران دومین ذخایر گاز طبیعی جهان را دارد، چرا همچنان با کمبود انرژی مواجه است؟ یکی از دلایل اصلی، نیاز به سرمایه‌گذاری برای استخراج و بهره‌برداری از این منابع است. حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران، به این نکته اشاره می‌کند که در دهه‌های گذشته، دولت نتوانسته به دلیل کمبود درآمد و محدودیت‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری کافی در بخش انرژی انجام دهد. همچنین، بخش خصوصی نیز به دلیل عدم امنیت سرمایه‌گذاری، تمایلی به ورود به این حوزه نداشته است.
به گفته صالحی، اولویت گازی کشور ابتدا تأمین گاز خانگی است و سپس به نیروگاه‌ها اختصاص می‌یابد. او تأکید می‌کند که امسال، تخصیص گاز به نیروگاه‌ها کاهش یافته و در نتیجه، استفاده از سوخت‌های دیگر مانند گازوئیل و مازوت اجتناب‌ناپذیر شده است.
تاثیر توزیع ناعادلانه گاز بر انرژی
چالش‌های توزیع گاز در کشور
بخش دیگری از مشکل ناترازی انرژی در ایران به زیرساخت‌های توزیع گاز مربوط می‌شود. بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا، بیان می‌کند که به دلیل توسعه ناپایدار سیستم‌های توزیع گاز، ایران در برخی مناطق مجبور به واردات گاز است، در حالی که در مناطق دیگر صادرکننده است. این موضوع نشان‌دهنده عدم هماهنگی در توزیع منابع گاز کشور است.
اشجعی به این نکته اشاره می‌کند که انتخاب بین داشتن برق یا گاز به معنی نقص در برنامه‌ریزی‌های انرژی کشور است. او بر این باور است که با وجود منابع عظیم گاز و زیرساخت‌های موجود، نباید کشور در چنین موقعیتی قرار بگیرد که میان استفاده از برق یا گاز یکی را انتخاب کند.
ممنوعیت مازوت‌سوزی و تأثیر آن بر آلودگی هوا
آیا ممنوعیت مازوت‌سوزی به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند؟
با وجود اینکه استفاده از مازوت به دلیل انتشار دی‌اکسید گوگرد و آلاینده‌های دیگر محدود شده است، اما پایان مازوت‌سوزی به معنای پایان آلودگی هوا نیست. در نیروگاه‌ها، استفاده از سوخت مایع مانند گازوئیل همچنان آلاینده است. اشجعی توضیح می‌دهد که گازوئیل نیز تاثیرات مشابهی بر آلودگی هوا دارد و نمی‌توان انتظار داشت که ممنوعیت مازوت به کاهش ذرات معلق منجر شود.
تنها استفاده از گاز طبیعی می‌تواند به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی کمک کند. از این رو، سوخت‌های آلاینده همچون گازوئیل تأثیر مثبتی بر کاهش ذرات معلق نخواهد داشت و در فصل سرما، نگرانی‌های مرتبط با آلودگی هوا همچنان باقی می‌ماند.
راهکارهای خروج از بحران ناترازی انرژی در ایران
چالش‌های قطعی برق و ناترازی انرژی در ایران
تابستان گذشته، قطعی‌های مکرر برق خساراتی چند هزار میلیارد تومانی به صنایع بزرگی مثل فولاد، پتروشیمی و سیمان وارد کرد. حالا که با شروع فصل سرما نوبت به خاموشی‌های خانگی رسیده، این نگرانی وجود دارد که با ادامه وضعیت ناترازی برق، صنایع نیز دوباره دچار قطعی‌های پی‌درپی شوند و در عین حال با کمبود گاز نیز دست و پنجه نرم کنند. اما آیا خاموشی‌های فعلی می‌تواند در حل بحران ناترازی کمک کند؟ و راه حل این چالش بزرگ چیست؟نقش انرژی‌های تجدیدپذیر در رفع بحران انرژی
به گفته‌ی بهزاد اشجعی، کارشناس محیط زیست، راهکار اساسی برای حل بحران ناترازی انرژی، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر است. او بیان می‌کند که در سال‌های اخیر، ایران به شدت به سوخت‌های فسیلی برای تأمین برق متکی بوده و حرکت جدی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر نداشته است. این در حالی است که بهره‌برداری از منابع انرژی‌های پاک، نه تنها می‌تواند به رفع ناترازی برق و گاز کمک کند، بلکه تأثیر مثبتی بر کاهش آلودگی هوا نیز خواهد داشت.
به گفته‌ی اشجعی، ارتباط تنگاتنگی بین آلودگی هوا و تأمین انرژی وجود دارد و به همین دلیل، استفاده از منابع تجدیدپذیر به عنوان راهکاری جامع می‌تواند این مشکلات را به طور همزمان حل کند. اما متأسفانه تا به حال سرمایه‌گذاری‌های لازم در این حوزه صورت نگرفته است.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گاز و برق
حمیدرضا صالحی، عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران، معتقد است که خاموشی‌های فعلی تنها به عنوان یک راهکار موقتی عمل می‌کند و قادر به حل کامل ناترازی انرژی نخواهد بود. به گفته‌ی او، قطع برق به صورت مقطعی تنها نقش یک مُسکن را ایفا می‌کند و تأثیرات بلندمدتی نخواهد داشت.
صالحی تأکید می‌کند که برای حل مشکلات ناترازی گاز و برق، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در زیرساخت‌های انرژی ضروری است. او معتقد است که این دو حوزه به شدت به یکدیگر وابسته‌اند و برای رفع بحران فعلی باید به صورت همزمان در هر دو زمینه اقدام شود. این کار نیازمند مشارکت بخش خصوصی است و ممکن است چندین سال طول بکشد تا نتایج مطلوب حاصل شود.
کلام آخر
ناترازی انرژی در ایران نشان‌دهنده‌ی عدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های انرژی و توزیع نامتوازن منابع است. با وجود منابع عظیم گاز، ایران همچنان با چالش‌هایی در تأمین انرژی مواجه است. همچنین، ممنوعیت استفاده از سوخت‌های آلاینده مانند مازوت تنها بخشی از راه‌حل برای کاهش آلودگی هوا است و نیاز به برنامه‌ریزی جامع‌تر برای استفاده از منابع پاک‌تر دارد.
بحران ناترازی انرژی در ایران یکی از چالش‌های اساسی کشور است که نیازمند راهکارهای جامع و بلندمدت است. خاموشی‌های موقت تنها به عنوان یک راهکار اضطراری عمل می‌کنند و برای حل کامل این مشکل، ایران باید به سمت بهره‌برداری از منابع تجدیدپذیر حرکت کند. همچنین، سرمایه‌گذاری‌های لازم در زیرساخت‌های گاز و برق و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به رفع تدریجی این بحران کمک کند.
تاریخ آخرین آپدیت: ۲۶ام آبان ۱۴۰۳
